رپ جریان اصلی-تحولی در ادبیات پارسی
آیا تاکنون موسیقی و اشعار علی سورنا را شنیده‌اید؟
علی خدامی ملقب به سورنا از خوانندگان مطرح و تاثیرگذار ایرانی است سورنا سبک خاصی در اشعار خود را داراست و مفاهیم عمیقی مانند مفاهیم اجتماعی و فلسفی را در آثار او میتوانیم ببینیم.
سورنا از جمله هنرمندانی است که بجای تمرکز بر بازار و مارکتینگ و تجارت بیشتر روی محتوا و ادبیات داستانی – داستان سرای,فضاسازی,اراِئه دیدگاه و جهانبینی خود در مورد زندگی,جامعه,و فلسفه تمرکز دارد.
سبک اشعار علی سورنا و ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد آن
متن قوی و مفهومی: آثار او معمولا پر از استعاره,روایتو نقد های اجتماعی و… هستند.
قصه گویی در موسیقی و شعر: اشعار سورنا در بسیاری از ترک های او داستانی را روایت میکنند که هر شنونده ای را درگیر میکند.
فضا سازی شعری و موسیقیایی:اموسیقی او اغلب فضای تاریک,سنگین و احساسی دارد که به طور خاصی با محتوا اشعارش هماهنگ است و دلیل آن قدرت اجرا سورنا و تیم آهنگسازی حرفه ای او هستند.
استفاده از عناصر فرهنگی و تاریخی:او در آثارش از المان های فرهنگ کهن ایران و اساطیر شرقی بهره میبرد.
خواننده رپ
آلبوم‌های مهم و تأثیرگذار علی سورنا
• مرد تنها
•آوار
•نگار
•کویر
•گوزن
علی سورنا با وجود دور بودن از جریان های موسیقی پاپ و رپ تجاری, توانسته طرفداران زیادی جذب کند که به محتوای متفاوت و خاص او علاقه شدیدی دارند.
تأثیر شعرهای علی سورنا بر ادبیات مدرن فارسی
روایت‌گری قوی و بهره‌گیری از عناصر شاعرانه، تأثیر قابل توجهی بر ادبیات و موسیقی فارسی گذاشته است. او در آثارش از استعاره‌ها، تصاویر قوی و بازی‌های زبانی استفاده میکند که می‌توان آن را ادامه‌ای مدرن از سنت شعر فارسی دانست.
۱. روایت‌گری و داستان‌سرایی در اشعار علی سورنا
علی سورنا به‌عنوان یک شاعر خیابانی، ساختارهای روایی پیچیده‌ای در ترانه‌هایش ایجاد میکند. او همانند شاعران کلاسیک، از حکایت‌ها و روایت‌های داستانی برای بیان دیدگاه‌هایش درباره جامعه، زندگی و احساسات فردی استفاده میکند. به‌عنوان مثال، آلبوم گوزن او، یک روایت اجتماعی-فلسفی است که سرگذشت انسان معاصر را در دل شهر روایت میکند.
۲. استفاده از استعاره‌ها و نمادهای پیچیده در متن رپ
مانند شعرای کلاسیک، سورنا از نمادهایی مانند “گوزن”، “مرگ”، “جاده”، “سایه” و “خاک” برای انتقال مفاهیم پیچیده استفاده میکند. این سبک در ادبیات فارسی پیشینه‌ای طولانی دارد و سورنا به شکلی مدرن آن را در موسیقی هیپ‌هاپ به‌کار میبرد.
به طور مثال:
من اون فصلِ سردم وقتِ تعویض لباساته ، قیچی باغبونم زمانی که وقتِ هَرَس تَبَرگاته
از طرف نیمه های خالی ، نقشه ی فرداهای خیالی
از طرف درخت های بی برگ ، پایانِ محضِ نونهالی
از طرف جنون با رضایت ، شروع بیماری تا سرایت
زخم شکنجه ای به اسم دنیا ، از سمتِ تجربه تا روایت
واسه ی تو دلسرد ، باد دوره گرد
منو قبولم کن ، این منم مرگ
منم آخرین ثانیه ، آخرین هُرم گلویی که باقیه
تویی آخرین حس پایان وزن ، منم آخرین قافیه
آهنگ مرگ سیزدهمین ترک از آلبوم نگار سورنا
۳. زبان غنی و بازی‌های زبانی
او از صنایع ادبی مانند ایهام، تضاد، جناس و تشبیه به‌خوبی بهره میبرد که باعث شده آثارش در حد یک اثر ادبی ارزشمند باشند. آهنگ‌های او به‌نوعی یادآور سبک شاعران بزرگی چون شاملو، فروغ فرخزاد و حتی حافظ هستند، زیرا از زبانی چندلایه استفاده میکند که امکان برداشت‌های مختلف را فراهم می‌سازد. نمونه:
م، مثل مرگ معرفت مردممردن مرام و مرفین و مرد مست الکلج، جرم، جنایت، جنگ جنگ، جراحتاوج جنون جسارت، جوون، جنم یعنی حرفنون نون نون توی سفره نبودکور خوند اون که میگفت میشه تمومو، وهم، و، وحشیانه ترین برخوردو، ولی اما اگر به این مردمن، ننه قبه های نو پوشتظاهر به دلسوزی به کهنه پوشاش، شروع یه شب توی شهرکه گند زد به نفس کل روزاته، هنوزم یه حرکتی هسته، هیپ هاپ و یه هفت خطی هستر، راه رفته، راه مونده بازممن هنوزم تو این زمین کار مونده دارم
مجنونِ شهر یعنی خود منمدیون رپ یعنی خود منچیزی جز اینایی که میگم ندیدمتو اینجوری نباش ولی من همینم
این بخش از شعر علی سورنا سرشار از آرایه‌های ادبی مختلف است که تأثیر زیادی بر زیبایی و قدرت کلام آن دارند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین آرایه‌های ادبی موجود در این شعر را بررسی می‌کنیم:
نکته اول اینکه سورنا با هرکدام از حروف اسم ترک یعنی مجنون شهر یک بیت شعر ساخته
واج‌آرایی؛ هماهنگی آواها برای خلق موسیقی درونی شعر
واج‌آرایی یکی از برجسته‌ترین آرایه‌های این شعر است. در هر مصرع، یک حرف خاص در کلمات مختلف تکرار شده و باعث موسیقی درونی قوی می‌شود. به‌عنوان مثال:
- “م” مثل مرگ، معرفت، مردم، مردن، مرام، مرفین، مرد، مست الکل
- “ج” جرم، جنایت، جنگ، جراحت، جنون، جسارت، جوون، جنم
- “ن” نون، نون، نون، نبود، ننه، نو پوش
این تکنیک باعث می‌شود که شنونده احساس ریتم و انسجام بیشتری در کلمات داشته باشد.
سجع؛ تکرار آهنگین کلمات برای تأکید و انسجام متن
سجع به تکرار واج‌های پایانی در کلمات گفته می‌شود که باعث ایجاد وزن و آهنگین شدن متن می‌شود. در این بخش، بسیاری از کلمات پایانی با یکدیگر هم‌آهنگ‌اند، مثلاً:
- مرگ / مردم / مردن / مرام / مرفین / مست الکل
- جرم / جنایت / جنگ / جراحت / جنون / جسارت
جناس؛ بازی‌های زبانی که به شعر عمق می‌بخشند
- “راه رفته، راه مونده” (جناس تام بین “راه” با دو معنی: مسیر طی‌شده و مسیر باقی‌مانده)
- “مجنونِ شهر یعنی خود من / مدیون رپ یعنی خود من” (جناس ناقص بین “مجنون” و “مدیون”)
- “و، وهم، و، وحشیانه‌ترین برخورد” (جناس بین “و” به‌عنوان حرف عطف و ابتدای واژه “وهم”)
تضاد در مفاهیم؛ شکستن کلیشه‌ها و چالش‌های اجتماعی
تضاد در این شعر به‌شدت حس می‌شود و به تأثیرگذاری آن کمک میکند:
- “راه رفته، راه مونده” → تضاد بین مسیر طی‌شده و مسیر باقی‌مانده
- “تظاهر به دلسوزی به کهنه‌پوشا” → تضاد میان “تظاهر” (ریاکاری) و “دلسوزی” (حقیقت)
- “شروع یه شب توی شهر / که گند زد به نفس کل روزات” → تضاد بین “شب” و “روز”
تشخیص؛ جان‌بخشی به اشیا و مفاهیم در شعر سورنا
در این شعر، برخی مفاهیم غیرانسانی جان‌دار توصیف شده‌اند، مثل:
- “شروع یه شب که گند زد به نفس کل روزات” → شب به‌عنوان یک موجود زنده که می‌تواند روز را خراب کند.
- “هیپ‌هاپ و یه هفت‌خطی هست” → هیپ‌هاپ مانند یک فرد توصیف شده که زنده و پویاست.
تلمیح در اشعار؛ اشاره‌های پنهان به مفاهیم تاریخی و ادبی
- “نون نون نون توی سفره نبود” → اشاره به فقر و وضعیت اقتصادی نامناسب.
- “مدیون رپ یعنی خود من” → اشاره به تعهد هنرمند به موسیقی و فرهنگ هیپ‌هاپ.
حسن تعلیل؛ دلیل‌های خیالی و شاعرانه برای وقایع اجتماعی
- “کور خوند اون که میگفت میشه تموم” → این جمله دلیل خیالی برای ادامه یافتن مشکلات و ناتمام ماندن رنج‌ها ارائه می‌دهد.
جمع‌بندی
این بخش از شعر علی سورنا ترکیبی از آرایه‌های واج‌آرایی، سجع، جناس، تضاد، تشخیص، تلمیح و حسن تعلیل را در خود دارد. این تکنیک‌های ادبی، متن را به‌شدت ریتمیک، تأثیرگذار و مفهومی کرده و باعث می‌شوند که شنونده نه‌تنها از موسیقی بلکه از زیبایی زبانی آن نیز لذت ببرد.
۴. نگاه انتقادی و اجتماعی در آثار علی سورنا
علی سورنا مانند شعرای معاصر نظیر مهدی اخوان ثالث و شاملو، با زبانی تلخ و تند، به مسائل اجتماعی، فقر، تبعیض و نابرابری می‌پردازد. موسیقی او نوعی شعر معاصر خیابانی است که بیانگر دردهای جامعه است و در عین حال از زیبایی‌شناسی ادبی بهره میبرد.
آزادی فهم بود نه جنسیت نه زور
زن صدای بلند خطه ی خراب ماست
امان از این همه زجه ی نهان
امان از تبار سیاه تازیانه های ما
این مادیان چطور چهارنعل رو چارگوش خونه جا گذاشت
منو تو حجمیم که زمان زاده
قالب رو ولش کن اینا قرارداده
۵. پیوند هیپ‌هاپ مدرن با ادبیات کلاسیک فارسی
برخلاف بسیاری از رپرها که صرفاً به استفاده از زبان محاوره‌ای و سبک خیابانی بسنده میکنند، سورنا از کلمات و جملات پیچیده بهره میبرد که به شعر کهن فارسی شباهت دارد. این ویژگی او را از سایر خوانندگان این سبک متمایز کرده و جایگاه ویژه‌ای در میان مخاطبان خاص‌پسند ادبیات و موسیقی به او بخشیده است.
نتیجه‌گیری؛ جایگاه علی سورنا در موسیقی و ادبیات فارسی
علی سورنا را می‌توان به‌عنوان یکی از هنرمندانی شناخت که مرز بین موسیقی و ادبیات را کمرنگ کرده است. او با استفاده از ساختارهای شاعرانه، تصاویر ادبی و روایت‌های چندلایه، جایگاه مهمی در تلفیق هیپ‌هاپ و ادبیات فارسی به دست آورده است. تأثیر او را می‌توان در نسل جدید رپرهای فارسی مشاهده کرد که تلاش میکنند اشعارشان عمق و معنا داشته باشد.
یک نظر در “تحلیل رپ جریان اصلی و تأثیر علی سورنا بر ادبیات پارسی”
عالی بود مرسی